Detail

กระทู้พาไปเที่ยววัดกัน ช่วงนี้ไปที่ไหนมักมองหาวัดเก่าๆตามท้องถิ่น
อ่านตามประวัติมักตื่นตาตื่นใจในศรัทธาของผู้คนที่เลื่อมใสในพระพุทธศาสนา
แต่ละท้องถิ่นจะมีคติความเชื่อแตกต่างกันไป สะท้อนออกมาตามสถาปัตยกรรมของวัด

วัดปงสนุก ตั้งอยู่ ณ หมู่บ้านปงสนุก ตำบลเวียงเหนือ อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง
เป็นวัดสำคัญคู่กับจังหวัดลำปาง สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในสมัยที่เจ้าอนันตยสราช
บุตรของพระนางจามเทวีแห่งหริภุญไชย (ลำพูน) เสด็จมาสร้างเขลางค์นคร (ลำปาง) เมื่อ พ.ศ. ๑๒๒๓
ซึ่งยังต้องอาศัยหลักฐานทางโบราณคดียืนยันตามความเชื่อ

Comment : 1

อย่างไรก็ตามวัดปงสนุกถือเป็นวัดศูนย์กลางเมืองเขลางค์ยุคที่ ๒ ในสมัยล้านนา
หลักฐานที่เก่าแก่ที่สุดที่กล่าวถึงวัดปงสนุก ย้อนไปถึงปี พ.ศ. ๑๙๒๙ ในขณะนั้นใช้ชื่อว่า “วัดเชียงภูมิ”
เป็นสถานที่ที่หมื่นโลกนครผู้รักษาเมืองเขลางค์ใช้ตั้งรับทัพอยุธยาที่ยกขึ้นมาตีล้านนา ต่อมาอีก ๔๐๐ ปี
วัดนี้ได้เปลี่ยนชื่อเป็น “วัดปงสนุก” โดยมีการแบ่งเป็นด้านเหนือและด้านใต้
ดังหลักฐานจากคัมภีร์ใบลานของวัดภูมินทร์ จังหวัดน่าน กล่าวถึงการฉลอง “วัดปงสนุกใต้” ในปี พ.ศ. ๒๓๕๒
และในปี พ.ศ. ๒๔๐๒ จากบันทึกของครูบาอาโนชัยธรรมจินดามุนีอดีตพระราชาคณะหัวเมือง
ได้กล่าวถึงการบูรณะภูเขาจำลอง วัดปงสนุกเหนือ หลังจากนั้นอี ๒๗ ปี (ปี พ.ศ. ๒๔๒๙)
ได้มีการบูรณปฏิสังขรณ์วัดปงสนุกครั้งใหญ่ โดยทำการซ่อมพระเจดีย์ สร้างฉัตร ก่อซุ้มประตูโขง
วิหารหลังมียอดหรือวิหารพระเจ้าพันองค์และจัดฉลอง โดยนิมนต์พระสงฆ์มารับไทยทานกว่า ๓๐๐ รูป

Comment : 2

จากหลักฐานที่พบได้กล่าวถึงชื่อเดิมของวัดปงสนุกถึง ๔ ชื่อในเวลาที่แตกต่างกัน ได้แก่ วัดศรีจอมไคล,
วัดเชียงภูมิ, วด ดอนแก้ว, วัดพะยาว (พะเยา)

Comment : 3

สำหรับชื่อปงสนุกเป็นชื่อล่าสุดที่พบหลักฐานอย่างน้อยตั้งแต่ พ.ศ. ๒๓๕๒ เมื่อเกือบ ๒๐๐
ปีที่ผ่านมาชื่อวัดพะยาว (พะเยา)
และวัดปงสนุกเป็นชื่อที่เกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์การอพยพผู้คนในเหตุการณ์ช่วงปี พ.ศ. ๒๓๔๖
ที่พญากาวิละได้ยกทัพเข้าโจมตีเมืองเชียงแสน ซึ่งเป็นที่ตั้งมั่นของพม่าและได้กวาดต้อนชาวเชียงแสน
ซึ่งมีชาวบ้านปงสนุกลงมาตั้งถิ่นฐานใหม่ที่เมืองลำปาง รวมไปถึงมีการอพยพคนเมืองพะยาว (พะเยา)
หนีศึกพม่าลงมายังเมืองลำปางชาวปงสนุกเชียงแสนและชาวพะเยาได้ตั้งบ้านเรือนอยู่ริมฝั่งแม่น้ำวังแถบบริเวณ
วัดเชียงภูมิ โดยนำชื่อหมู่บ้านเดิมมาเรียกขานชุมชนแห่งใหม่ ต่อมาราว พ.ศ. ๒๓๘๖
เจ้าหลวมหาวงศ์ได้ไปฟื้นฟูเมืองพะเยาขึ้นใหม่
ครูบาอินทจักรพระอุปัชฌาย์ของครูบาอาโนชัยธรรมจินดามุนีได้ชาวพะยาว (พะเยา) อพยพกลับคืนสู่บ้านเกิด
คงเหลือเพียงพวกที่ไม่ยอมกลับและมารวมอยู่กับชาวบ้านปงสนุก
ชื่อวัดและชื่อหมู่บ้านจึงเหลือเพียงชื่อปงสนุกตราบเท่าทุกวันนี้

Comment : 4

ผู้อาวุโสในชุมชนเล่าว่าวัดปงสนุกตั้งอยู่ติดกำแพงเมืองเขลางค์ด้านในเป็นแนวคันดินและมีคูล้อมรอบอีกชั้น
คูเมืองด้านหลังวัดมีความลึกมากและเต็มไปด้วยกอบัว
และนอกจากนี้ยังมีธรรมเนียมในการขุดดินไปถมที่วัดบนที่ตั้งของวิหารพระเจ้าพันองค์
ด้วยเชื่อว่าหากไม่ขุดดินไปให้วัดบนน้ำจะท่วมบ้าน
ซึ่งตรงกับการขุดค้นทางโบราณคดีบนม่อนดอยในเดือนพฤษภาคมปี ๒๕๕๑ ที่พบชั้นของทรายที่นำมาจากแม่น้ำ
ถมอยู่ภายใต้พื้นซีเมนต์บนลานพระธาตุลึกลงไปในราว ๓๐ เซนติเมตร
แต่เมื่อขุดลึกลงไปกว่านั้นกลับพบว่าเป็นชั้นของอิฐที่เรียงสลับกันลงไปกว่า ๗ เมตร
ซึ่งเป็นการเปิดเผยเทคนิคการสร้างม่อนดอยด้วยอิฐของวัฒนธรรมล้านนาเป็นแห่งแรกของประเทศ
ที่ด้านหน้าของวัดมีบึงน้ำขนาดใหญ่อยู่ไม่ไกลจากแม่น้ำวังมากนัก และเป็นที่ตั้งของคุ้มเจ้าราชวงศ์
และเจ้าแม่สุข ณ ลำปาง

Comment : 5

ในปัจจุบันที่ด้านหน้าวัดปงสนุกใต้มีสิ่งสำคัญคือต้นฉำฉาขนาดใหญ่ที่มีอายุเกือบ ๑๕๐ ปี
ซึ่งเรื่องเล่าว่า ครูบาธรรมชัยได้ธุดงค์ไปปักกลดใต้ต้นฉำฉาที่เชียงตุงในปี พ.ศ. ๒๔๑๑
และได้เก็บฝักมาเพาะเป็นต้นแล้วปลูกไว้ข้างหนองน้ำใหญ่หน้าวัด
แม้ว่าปัจจุบันสระน้ำดังกล่าวได้ถูกถมไปจนหมดสิ้นเหลือเพียงต้นฉำฉาที่เติบโตให้ร่มเงาแก่ชาวบ้านมาเป็นเว
ลานาน

Comment : 6

ความรุ่งเรืองของวัดปงสนุกยังปรากฏอยู่ในงานศิลปกรรมและสถาปัตยกรรมต่าง ๆ ที่อยู่ภายใต้วัดเป็นจำนวนมาก
อาทิเช่น เจดีย์ วิหารพระนอน และ “วิหารพระเจ้าพันองค์” วิหารโถงทรงจัตุรมุขที่มีอายุกว่า ๑๒๐ ปี
ซึ่งมีรูปแบบงดงาม และเป็นแม่แบบให้อาคารหลังอื่นในประเทศไทย เช่น หอคำไร่แม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย

Comment : 7

ปัจจุบันวัดปงสนุกยังเป็นแหล่งรวมศิลปวัตถุอีนานัปการ ทั้งพระพุทธรูปไม้
ซึ่งพบภายในห้องใต้หลังคาของวิหารพระเจ้าพันองค์, ภาพพระบฎเขียนเรื่องพระเวสสันดรบนผ้าและกระดาษสา
ที่มีอายุไม่ต่ำกว่า ๑๒๐ ปี, หีบธรรมโบราณ และธงช้างเผือกขนาดใหญ่ในสมัยรัชกาลที่ ๖
ซึ่งได้จัดแสดงงานที่พิพิธภัณฑ์หีบธรรมรัตนานุรักษ์อนุสรณ์ และพิพิธภัณฑ์หีบธรรมของวัดปงสนุก
(ด้านเหนือ)

Comment : 8

Comment : 9

Comment : 10

Comment : 11

Comment : 12

Comment : 13

Comment : 14

เนื่องด้วยวิหารพระเจ้าพันองค์ ได้ถูกสร้างมาเป็นเวลากว่า ๑๒๐ ปี จึงเกิดการชำรุดตามกาลเวลา
ทางวัดปงสนุกจึงได้จัดทำ “โครงการอนุรักษ์มรดกทางศิลปกรรม สถาปัตยกรรมวิหารพระเจ้าพันองค์” ตั้งแต่ปี
พ.ศ. ๒๕๔๔ ซึ่งได้รับการอนุเคราะห์การทำงานจากหลายฝ่าย ทั้งนักวิชาการ นักเรียน นักศึกษา
หน่วยงานราชการและองค์กรต่าง ๆ คณะสงฆ์ ช่างภาพ และผู้มีจิตศรัทธาจำนวนมาก
ทั้งนี้การบูรณะวิหารพระเจ้าพันองค์มีวัตถุประสงค์เพื่อการรักษาแบบแผน เทคนิควิธี
และวัสดุฝีมือช่างตามแบบโบราณ การทำงานกว่า ๔ ปี

Comment : 15

เป็นการทำงานประสานร่วมมือระหว่างชุมชนปงสนุกและคณะทำงานอนุรักษ์มรดกทางศิลปวัฒนธรรม
ทั้งในส่วนที่เป็นนามธรรมและรูปธรรมจนก่อให้เกิดกิจกรรมต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น
- ศึกษาข้อมูลด้านประวัติศาสตร์ สถาปัตยกรรม ศิลปกรรมและสิ่งแวดล้อม คติความเชื่อ สภาพความเสียหาย วัสดุ
และแนวทางการบูรณะ
- ถ่ายภาพ ทำความสะอาด บันทึก รายละเอียด จัดทำทะเบียนโบราณวัตถุต่าง ๆ ที่พบ ได้แก่ พระพุทธรูปไม้
หีบธรรม มณฑปปราสาท ภาพพระบฎ (ภาพเขียน บนผ้าและกระดาษสา)
- ปรับปรุงอาคาร จัดเป็นพิพิธภัณฑ์หีบธรรมวัดปงสนุก (ด้านเหนือ)
และพิพิธภัณฑ์หีบธรรมรัตนานุรักษ์อนุสรณ์วัดปงสนุก (ด้านใต้)
- อบรมเชิงปฏิบัติการการอนุรักษ์วิหารพระเจ้าพันองค์ โดยความร่วมมือของภาควิชาศิลปะไทย คณะวิจิตรศิลป์
มหาวิทยาลัย
เชียงใหม่, คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และมัณฑนศิลป์ มหาวิทยาลัยศิลปกร,โปรแกรมวิชาสถาปัตยกรรมศาสตร์
คณะเทคโนโลยีอุตสาหกรรม มหาวิทยาลัยราชภัฎเชียงราย โครงการจัดตั้งสถาบัน
ศิลปะวัฒนธรรมล้านนา (ไต)มหาวิทยาลัยนเรศวร พะเยา
- จัดนิทรรศการภาพถ่ายและเผยแพร่ผลงานการอนุรักษ์วิหารพระเจ้าพันองค์สัญจรไปยังจังหวัดต่าง ๆ
ภายใต้ชื่อโครงการ “ คนตัวเล็กกับการอนุรักษ์”
- การขุดสำรวจทางโบราณคดี เป็นต้น

Comment : 16

Comment : 17

ขณะเดียวกันยังได้รื้อฟื้นการจัดประเพณีและพิธีกรรมที่ทางวัดเคยปฏิบัติมา
ซึ่งได้รับความสนใจทั้งภาครัฐและภาคเอกชน ทั้งภายในจังหวัดและต่างจังหวัดเป็นอย่างมาก
ปัจจุบันชุมชนบ้านปงสนุกได้ร่วมงานเครือข่ายกับศูนย์โบราณคดีภาคเหนือ คณะสังคมศาสตร์
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ทำการอนุรักษ์ศิลปกรรมของอำเภอแม่ทะ จังหวัดลำปาง
ก่อให้เกิดกระแสการตื่นตัวในการอนุรักษ์แก่คณะสงฆ์และชุมชนในจังหวัดลำปางอย่างมาก

Comment : 18

Comment : 19

ในปี ๒๕๕๑ “โครงการอนุรักษ์มรดกทางศิลปกรรม สถาปัตยกรรมวิหารพระเจ้าพันองค์” ได้รับคัดเลือกจาก ๔๕
โครงการ ใน ๑๓ ประเทศ ให้ได้รับรางวัล Award of Merit จากโครงการ 2008 Asiq-Pacific Heritage Awards for
Cultural Heritage Conservation จากองค์กร UNESCO นับเป็นความภูมิใจให้ไม่เพียงแต่ชุมชนปงสนุกเท่านั้น
หากแต่เป็นความภาคภูมิใจให้แก่คนไทยทั้งประเทศ ในความพยายามรักษามรดกสถาปัตยกรรมของชาติ
รวมถึงมรดกทางวัฒนธรรมที่นับวันจะมีแต่เสื่อมสูญ ให้ไว้แก่อนุชนรุ่นหลัง

Comment : 20

ขอจบด้วยภาพนี้นะครับ
เดินไปด้านหลังวัดเจอกุฏิที่เปิดเพลงร่วมสมัยอยู่ พร้อมกับเสียงเครื่องซักผ้าเก่าๆเครื่องนี้
แม้กาลเวลาจะหมุนผ่านไปพร้อมกับโลกเทคโนโลยีที่หดโลกให้เล็กลง แต่การอนุรักษ์ศิลปะวัฒนาธรรม
สิ่งปลูกสร้างสถาปัตยกรรมในชุมชนของที่นี่ ยังคงแข็งแรง พร้อมส่งต่อให้ลูกหลานได้ดูแลกันต่อไป

ขอบคุณชมไทยสำหรับพื้นที่ครับ

Comment : 21

วัดสวยดีครับ

Comment : 22

วัดสวยมากเลยพี่ ถ่ายรูปมาแจ่มมาก ทำให้อยากไปเลยอ่ะ

Comment : 23

เห็นด้วยครับ เที่ยวไทย จังหวัดไหน ควรเที่ยววัดด้วย ^_^

Comment : 24

วัดนี้ยังไม่เคยได้ไปเลยครับ ไปคร่าวหน้าจะไม่พลาดเลย อยุพันกว่าปีเก่าแก่มากเลย